ESG – co to takiego i kto musi wdrożyć raportowanie niestandardowe?

O zrównoważonym rozwoju jako koncepcji świadomego rozwijania przedsiębiorstwa, jest głośno od lat. Dotychczasowe działania unijnego ustawodawcy, a w szczególności filozofia CSR, nie przyniosły jednak oczekiwanych rezultatów. Przeczytaj, czym jest ESG, kogo dotyczy i w jaki sposób wpływa na Twoją firmę.

Co to jest ESG?

Określenie ESG to skrót od słów Environmental (środowisko), Social (społeczeństwo) oraz Corporate Governance (ład korporacyjny). Razem te trzy filary tworzą podstawę, na której powinien opierać się model biznesowy przedsiębiorstwa rozwijającego się w sposób zrównoważony – czyli takiego, które nie jest nakierowane wyłącznie na zysk.

Unijna dyrektywa Corporate Sustainability Reporting Directive (dyrektywa CSRD) nakłada na wybrane grupy przedsiębiorców nie tylko obowiązek raportowania niefinansowego, ale także ocenę działań podejmowanych w zakresie zrównoważonego rozwoju przez niezależnych audytorów.

Choć na pierwszy rzut oka raportowanie ESG może wydawać się dodatkowym obciążeniem, jego wdrożenie stwarza zupełnie nowe perspektywy dla firm, które w swojej działalności cenią sobie transparentność i długoterminowy wzrost gospodarczy.

Z jakich elementów składa się ESG?

W przeciwieństwie do CSR, koncepcja ESG dostarcza narzędzia, które pozwalają na uzyskanie mierzalnych wyników działań podejmowanych przez firmy. Dzięki wskaźnikom ESG można w obiektywny sposób zestawić ze sobą efektywność procesów wdrażanych przez przedsiębiorstwa.

Wskaźniki te można porównać do kryteriów, jakie są brane pod uwagę w ocenie dążeń do zrównoważonego rozwoju. Te kryteria dzielą się na trzy grupy.

Wskaźniki środowiskowe

Wskaźniki środowiskowe odnoszą się do wpływu, jaki działalność przedsiębiorstwa wywiera na środowisko naturalne. Wśród wymienionych w tym obszarze zagadnień można wymienić:

• emisję dwutlenku węgla;
• całościowe zużycie energii;
• zarządzanie odpadami;
• ryzyka i korzyści związane z klimatem;
• emisję gazów cieplarnianych;
• wpływ na bioróżnorodność.

Wskaźniki społeczne

Wskaźniki społeczne w największym stopniu odwzorowują to, co wcześniej określano jako społeczną odpowiedzialność biznesu. Obejmują one działania podejmowane w relacji do interesariuszy. Składają się na nie takie zagadnienia, jak:

• równość wynagrodzeń;
• parytet w obsadzaniu organów osoby prawnej (np. rada nadzorcza, zarząd);
• rotacja zatrudnienia;
• wolność zrzeszania się w miejscu pracy;
• procedury bezpieczeństwa i higieny pracy;
• przestrzeganie praw człowieka.

Wskaźniki w zakresie ładu korporacyjnego

Na ład korporacyjny składa się wiele zagadnień – od etyki prowadzenia biznesu, poprzez relacje między organami osoby prawnej, aż po innowacyjność podejmowanych działań. W tym zakresie ESG wskazuje m.in. na następujące kwestie:

• wprowadzenie i przestrzeganie wewnętrznego kodeksu etyki;
• implementacja polityki antykorupcyjnej;
• stworzenie mechanizmu zgłaszania naruszeń i ochrony sygnalistów;
• przestrzeganie przepisów i wytycznych organu nadzorczego w zakresie ochrony danych osobowych.

Kluczem do wypełnienia obowiązków raportowych na płaszczyźnie ESG jest zidentyfikowanie obszarów, z których informacje powinny być zbierane, a następnie ich agregacja, przetwarzanie oraz prezentowanie w sposób zrozumiały i transparentny. Wymaga to nie tylko starannej analizy wewnętrznych procesów, ale także pozostawania w stałym kontakcie z interesariuszami, ponieważ to często pracownicy, akcjonariusze czy kontrahenci dostarczają wartościowy feedback w zakresie tego, które obszary działalności firmy są szczególnie istotne.
Należy pamiętać, że dyrektywa o sprawozdawczości przedsiębiorstw nie zapewnia jednoznacznych informacji co do sposobu wdrożenia strategii ESG, ponieważ to poszczególne firmy mają za zadanie opracowanie własnych strategii. Jednocześnie należy zapewnić, aby raport ESG był przygotowany w zgodzie z wytycznymi European Sustainability Reporting Standards (ESRS).

Kogo dotyczy raportowanie niestandardowe?

Raportowanie niefinansowe, które do polskiego porządku prawnego zostało zaimplementowane poprzez ustawę o rachunkowości (art. 49b), dotyczyło stosunkowo wąskiej grupy przedsiębiorców – wyłącznie największych uczestników rynku. Co więcej, brak ujednoliconych standardów tego raportowania powodował, że firmy mogły stosunkowo łatwo „naginać rzeczywistość”. Wdrożenie standardów ESG następuje stopniowo, ale będzie dotyczyło znacznie większej liczby podmiotów.

Począwszy od 2025 roku (czyli raport dotyczy danych zbieranych już teraz, w 2024 roku) obowiązki raportowe w zakresie ESG spoczywają na dużych przedsiębiorstwach:

• notowanych na unijnych rynkach;
• zatrudniających co najmniej 500 osób;
• których suma bilansowa przekroczy 85 milionów złotych lub roczne przychody przekroczą 170 milionów złotych.

Raport w 2026 roku (za rok 2025) muszą złożyć te podmioty, które spełnią przynajmniej 2 z następujących warunków:

• wolumen zatrudnienia wynosi minimum 250 osób;
• suma bilansowa przekracza 85 milionów złotych;
• roczne przychody wynoszą co najmniej 170 milionów złotych.
  

Ostatnia, najszersza grupa przedsiębiorców objętych obowiązkami w zakresie ESG, to firmy, które składają raport za 2026 rok w 2027 roku. Również i tutaj wystarczy spełnienie 2 z 3 warunków:

• wolumen zatrudnienia minimum 10 osób;
• suma bilansowa przekracza 1,5 miliona złotych;
• roczne przychody przekraczają 3 miliony złotych.

Pierwsze raporty w zakresie ESG pojawią się już w tym roku, dlatego warto śledzić działania największych firm w tym przedmiocie, ponieważ to one będą przecierały szlaki nowej sprawozdawczości.

Dlaczego ESG jest ważne?

Sprawozdawczość ESG wpływa na zarządzanie firmą w wielu obszarach – pozwala budować wizerunek silnego, stabilnego, ale jednocześnie odpowiedzialnego przedsiębiorstwa.

Najbardziej wymierną korzyścią jest zysk wynikający z zaimplementowania nowoczesnych technologii w codziennym funkcjonowaniu firmy. Inwestycje w instalacje fotowoltaiczne, pozyskanie „kolorowych” certyfikatów od Urzędu Regulacji Energetyki czy podpisanie korzystnych umów PPA (ang. Powert Purchase Agreement) przekłada się na realną oszczędność i stwarza pole do zwiększenia obrotów finansowych.

Wśród innych przykładów można wymienić wdrożenie technologii recyklingu odpadów czy inwestycje w elektryczną flotę firmową oraz ładowarki EV w zakładzie.

Działania związane ze zrównoważonym rozwojem budzą także zaufanie interesariuszy i kontrahentów. W praktyce oznacza to łatwiejszą kumulację kapitału i efektywne nawiązywanie kolejnych współprac.

Doskonałym przykładem tego, w jaki sposób założenia ESG przekładają się na relacje biznesowe, jest niemiecka ustawa o łańcuchu dostaw (niem. Lieferkettensorgfaltspflichtengesetz), która wprost nakłada na lokalnych przedsiębiorców obowiązek weryfikacji kontrahentów pod kątem przestrzegania określonych regulacji, norm i konwencji, m.in. dotyczących czasu pracy. Firmy, które nie są w stanie wykazać przestrzegania prawa w danym zakresie, niejako z automatu znajdują się na gorszej pozycji negocjacyjnej.

Wdrożenie strategii ESG przynosi także ułatwienia na polu dofinansowań działalności przedsiębiorstwa. Firma, która działa w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem, ma większe szanse na uzyskanie wsparcia od banku, instytucji kredytowej lub jednostki samorządu terytorialnego.

Strategie ESG a greenwashing, czyli na co trzeba uważać, wdrażając politykę zrównoważonego rozwoju?

Katalog działań, jakie firmy mogą podejmować w zakresie ESG, jest otwarty i określony przez wskaźniki ESG. Pomimo dużej swobody nie oznacza to jednak, że przedsiębiorcy mogą działań w sposób dowolny.

O tym, że przysłowiowe rzucanie słów na wiatr może skończyć się zarzutami greenwashingu, przekonało się kilkanaście linii lotniczych – w tym tak renomowanych, jak Lufthansa, Air France czy Air Baltic. Obecnie toczą się przeciwko nim postępowania wyjaśniające wszczęte zarówno przez Komisję Europejską, jak i lokalne organy ochrony konsumenta.

Zarzuty dotyczyły m.in.:

• informowania konsumentów, że dodatkowe dopłaty do biletów są uzasadnione realizacją projektów chroniących środowisko;
• posługiwania się określeniem Sustainable Aviation Fuel bez sprecyzowania, w jakim zakresie paliwo to rzeczywiście jest mniej szkodliwe dla środowiska;
• posługiwania się określeniami „zrównoważony”, „środowiskowy” czy „zmierzanie do zerowej emisji gazów cieplarnianych” bez wskazania, czego dokładnie one dotyczą.

Bardzo ważne jest więc, aby sprawozdawczość przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju odzwierciedlała rzeczywiste działania, a nie była jedynie pustym sloganem.

Pewnym ułatwieniem we wdrażaniu nowych regulacji jest fakt, że wiele zagadnień, które obecnie stanowią elementy ESG, było już wcześniej wdrażane przez wielu uczestników obrotu giełdowego. Wśród nich można wymienić chociażby wewnętrzny ład korporacyjny, politykę whistleblowingu czy mechanizmy sprzyjające zrównaniu wynagrodzeń.

Duża część tych kwestii stanowiła już wcześniej przedmiot rozważań unijnego ustawodawcy. Może się więc okazać, że niektóre procesy wystarczy przebudować, nie będzie trzeba tworzyć ich od nowa.

ESG jako droga do zrównoważonego rozwoju czy kolejne obciążenie finansowe?

Jeśli Twoja firma musi podjąć działania w obszarze ESG, postaraj się spojrzeć na praktyki ESG jak na szansę, a nie kolejne wymagania, których spełnienie jest trudne i kosztowne. Korzyści z implementacji strategii ESG będą ujawniały się stopniowo i w miarę jak przedsiębiorstwo będzie inwestowało środki w realizację kolejnych elementów rozwoju pozafinansowego, także i one będą rosły.

Choć nie da się ukryć, że raportowanie pozafinansowe niesie ze sobą wysokie koszty, warto zaplanować strategię działania tak, aby przekuć nieuniknione zmiany w wymierne zyski.